فرش های دوره ی صفوی

فرش های دوره ی صفوی

دوره صفویه را بی شک می توان پررونق ترین و مهم ترین دوران قالیبافی ایران به شمار آورد.

در میان انبوه قالی های برجسته این دوره، گروه قالی های لهستانی یا پولونزی جزء شاخص ترین آن ها محسوب می شوند.

در سایت قالیشوی برف شادمهر ما شما را با این نوع فرش آشنا می کنیم.

معرفی قالی های دوره صفوی موسوم به قالی های لهستانی یا پولونزی

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش، فرش های زربافت ایرانی معروف به لهستانی یا  پولونزی دوره صفوی،

به گروه بزرگی از قالی های زربفت که در این دوره بافته می‌شدند گفته می شود.

شاید یکی از دلایل انتساب این فرش ها به لهستان این است که :

در نمایشگاه بین‌المللی پاریس ( سال ۱۸۷۸ ) در میان اموال یک شاهزاده لهستانی بنام « چارتوریسکی » به نمایش گزارده شده بود.

توانایی خارق‌العاده ایرانیان در هنر فرش بافی از عهد باستان تاکنون منجر به ظهور فرش‌های نفیس و قابل اعتنایی شده

و وجود تعداد بسیار زیادی از آن‌ها در موزه‌های بین‌المللی،

سرامدی فرش‌بافان ایران زمین در این حوزه را تأیید می‌کند.

ویژگی‌هایی این فرش کاربرد پنبه و ابریشم،

وجود گره‌هایی از طلا و نقره و استفاده از رنگ‌های شفاف و روشنی مانند:

صورتی، سبز و زرد، این قالی زربافت را به یکی از منحصربه فردترین فرش‌ها تبدیل کرده است.

اولین نمونه‌ها از فرش پولونز که در اروپا برای عموم به نمایش درآمد،

انواعی بودند که به سفارش پادشاه لهستان بافته شده بودند

و نشان اشرافی وی بر روی آن‌ها نقش بسته بود.

این موضوع، گمانه‌هایی را در مورد تعلق این فرش به کشور لهستان پدید آورد.

اما بررسی‌های بعدی و وجود پرزهای ابریشمی و نقش‌های برجسته آن ثابت کرد که :

بافت این فرش در زمان شاه عباس صفوی و ،

در اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم در سرزمین پارس آغاز شده است.

با این حال، این نام همچنان بر روی این فرش باقی ماند و هنوز هم دویست گونه از آن به اسم پولونز شناخته می‌شوند.

واقعیت این است که این فرش‌ها که با عنوان” محصولات کارخانه‌های درباری” نیز معروفند، در ایران بافته و با تعداد بالا صادر شدند.

برخی از آن‌ها به دستور شاه ایران و از سوی سفرای ایرانی به فرمانروایان اروپایی اهدا و تعدادی نیز به سفارش اروپاییان بافته شدند.

بنا بر مستندات، حدود ۳۰۰ نوع از این فرش در دوره صفویان و

به ویژه شاه عباس بافته شده است که هم اکنون تعدادی از آنها در موزه‌های ” رزیدنس (Residence)” ،

مونیخ و موزه ” قلعه روزن برگ (Rosenborg)” کپنهاک نگهداری می‌شوند.

به علاوه، شاه عباس چهار تخته از این فرش را به مرقد حضرت علی اهدا کرده است که،

از آن میان، یک تخته در موزه فرش ایرانی نجف موجود است.

پولونز از طرح‌های قدیمی فرش‌های ایرانی الگو برداری می‌کند.

اما پرزهای ابریشمی آن که با طرح‌های برجسته طلا و ،

نقره مشخص می‌شود به همراه رنگ‌های زنده به کار رفته در آن،

تفاوت این فرش با انواع قدیمی‌تر را تأیید می‌کند.

تداخل رنگ– های نارنجی، سبز، قرمز، زرد و قهوه‌ای بر روی یک زمینه برجسته طلایی و نقره‌ای،

فضای جذابی را در الگوی فرش ایجاد می‌نماید.

همچنین، وجود گل‌هایی که با ساقه‌های پربرگ آراسته شده‌اند ،

و نقش‌هایی از درختان نخل، زیبایی آن را دوچندان کرده‌اند.

غنا و ظرافت فرش‌های پولونز حاکی از ثروت سرشار دربار ایران و علاقه اروپاییان به سبک باروک (Baroque) ،

یا تزئینات پیچیده و خطوط منحنی می‌باشد.

در عهد صفوی به علت رشد رابطه ای تجاری بین ایران و اروپا،

قالی بافی به اوج خود رسید.

از معروف ترین قالی های صادراتی، قالی هایی است که ،

به لهستان صادر می شود و به قالی های لهستانی معروف است.

از این عهد قالی های زیادی بر جای مانده است که قدیمی ترین آن ها، قالی معروف به اردبیل می باشد .

که توسط غیاث الدین جامی بافته شده و از نوع قالی های ترنجی است.

تنوع نقش های قالی در این دوره بسیار زیاد است.

اما به طور عمده از چهار نقش، استفاده ی بیشتری شده است:

۱-   قالی های سجاده ای

۲-   قالی های نقش گل و نقوش طبیعی

۳-   قالی های نقش ترنج و لچک

۴-   قالی های حیوانی

در عهد صفوی نقش گل شاه عباسی به وجود می آید،

از تحولات این دوره استفاده از ابریشم در قالی بافی است که به قالی پرده نما معروف است.

جوشقان، کاشان و تبریز از مراکز عمده ی این عهد می باشد

و معروف ترین نقش های این عهد، نقش قالی های جوشقانی است.

سوالات مربوط به فرش های دوره ی صفوی

چرا فرش‌های دوره صفوی معروف هستند؟
زیرا این دوره را می‌توان دوران طلایی قالیبافی ایران دانست. بسیاری از شاهکارهای قالی ایرانی که در موزه‌های بزرگ جهان نگهداری می‌شوند، مربوط به همین دوران هستند. حمایت شاهان صفوی از هنر و صنایع‌دستی باعث رشد بی‌سابقه این صنعت شد.

آیا فرش‌های صفوی دستباف بودند یا ماشینی؟
تمام فرش‌های دوره صفوی دستباف بودند و با الیاف طبیعی مانند پشم، ابریشم و پنبه بافته می‌شدند. این فرش‌ها غالباً با ظرافت بسیار بالا و تعداد گره‌های زیاد در هر متر مربع تولید می‌شدند.

آیا هنوز هم فرش‌هایی با طرح صفوی تولید می‌شود؟
بله، بسیاری از تولیدکنندگان امروزی، از جمله برخی کارگاه‌های قالیبافی و حتی قالیشویی‌هایی مانند قالیشویی برف شادمهر، فرش‌هایی با طرح‌های الهام‌گرفته از دوره صفوی را شناسایی، شستشو و بازسازی می‌کنند تا اصالت و زیبایی این آثار تاریخی حفظ شود.