انواع نخ در فرش دستباف

انواع نخ در فرش  دستباف

 

انواع نخ­ هایی که به عنوان تار، پود و یا گره در فرش استفاده می­ شوند .

فارغ از نوع آن (ابریشم، کرک، پشم و یا نخ) قبل از هر کاری ریسیده می­ شوند.

البته نخ­هایی که در صنعت فرش بکار گرفته می­ شوند .

بیشتر از این چهار نخی هستند که ما در قالیشویی برف شادمهر  آورده ­ایم.

مانند:

ویسکوز، آکریلیک ابریشم مصنوعی و . . . که معمولا درصنعت فرش ماشینی استفاده می­ شوند .

ولی به این علت که بیشترین نخی که در صنعت فرش دستباف استفاده می ­شوند.

همین چهار نخ هستند به توضیح آن­ها در قالیشویی برف شادمهر می­ پردازیم .

ریسندگی نخ نکات حائز اهمیت زیادی دارد .

که برای نمونه می­توان به جهت تابیدن دوک نخ­ریسی اشاره کرد.

اگر جهت حرکت دوک نخ­ریسی موافق حرکت عقربه ­های ساعت باشد.

رشته مورد نظر مانند حرف S انگلیسی بافته می­ شود .

که به اختصار به آن S می­گویند.

اگر جهت حرکت دوک نخ­ریسی خلاف عقربه­ های ساعت باشد به آن Z می­گویند.

رشته ­های ریسیده شده را بعد از ریسندگی(معمولا خلاف جهت ریسندگی) به یکدیگر می تابانند.

و نخ مورد نظر خود را تولید می­کنند.

که تعداد رشته­ هایی که به یکدیگر تابیده می­شود بسته به نوع کار متفاوت خواهند بود.

نخ­ها به دو دسته ترکیبی و غیر ترکیبی تقسیم می­شوند.

که نخ­های ترکیبی معمولا برای فرش­های ماشینی استفاده می­ شوند.

در نخ­های ترکیبی از نخ­هایی مانند ویسکوز، آکریلیک و پلی­پروپیلن استفاده می­ شود .

که بنا به رنگ و ضخامت و چند لا بودن نخ­ها و موارد استفاده آن­ها، ترکیب­های متفاوت و متنوعی به دست می ­آید.

نخ­های ابریشمی مصنوعی نیز وجود دارد که برای فرش­های ماشینی استفاده می­ شوند.

از محاسن نخ­های ترکیبی می توان به:

ضخامت کم، تنوع بافت، رنگ­پذیری خوب و ارزان قمیت بودن و مقرون به صرفه بودنشان اشاره کرد.

البته نخ­های مصنوعی و ترکیبی معایبی نیز دارند.

که به پرز دهی بسیار بالا و بوگرفتن در طول زمان و مضر بودن برای سلامتی انسان اشاره کرد.

البته دستگاه­های بافندگی فرش­های ماشینی پیشرفته شده ­اند .

و نوع بافت در این فرش­ها ارتقاء پیدا کرده و تقریبا پرزدهی این­گونه از نخ­ها به 5% کاهش یافته است.

ولی کماکان ضررهای بیان شده برای نخ­های مصنوعی و فرش­های ماشینی به جای خود باقی هستند.

البته بعضی از شرکت­های تولید کننده فرش ماشینی، ادعاهایی کردند که محصول ایشان به اصطلاح آنتی­کتریال و. . . هستند .

و برای سلامتی مضر نیستند و لی این ادعا خیلی صحت ندارد.

نخ­های غیر ترکیبی که معمولا طبیعی هستند، برای فرش­های دستباف استفاده می­ گردند .

و انواع گوناگونی دارند که می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

ابریشم، کرک، پشم، نخ (پنبه) که به توضیح اجمالی این موارد اشاره خواهیم کرد.

 

ابریشم:

نخ ابریشمی از پیله کرم ابریشم به دست می­ آید .

که از نظر استحکام و مقاومت چندین برابر نخ­های پشمی و نخی دوام دارد .

و از نظر قطر بسیار نازک و لطیف می­ باشد.

همین امر باعث شده فرش­هایی که با این نخ­ها بافته می­شوند از خصوصیات زیر برخوردار باشند:

بافت فرش به وسیله نخ ابریشمی بسیار زمان­بر بوده و کاری بسیار پر مشقت است.

به علت نازکی بسیار زیاد این نخ­ها نسبت به نخ­های پشمی،

تعداد رج­های بافته شده در فرش ابریشمی بسیار بیشتر از فرش­های پشمی می ­باشد .

که معمولا فرش­های تمام ابریشمی رج شماری بالای 65 دارند.

و به همین علت از قیمت بالایی نیز برخوردارند.

از دیگر نکاتی که می­توان در فرش ­های ابریشمی اشاره کرد، نرمی و لطافت مثال زدنی آن­ها خواهد بود.

ابریشم نسبت به سایر نخ­ها مانند پشم و یا نخ نرم­تر است .

و برای برجسته نشان دادن طرح و نقش از آن استفاده می­ شود.

پشم یا کرک بعد از بافت فرش ارتفاعی در حدود 1سانتی­متر از تار و پود فاصله می­ گیرند .

ولی نخ ابریشمی که در فرش کار میشود به علت نرمی و عدم استقامت به اصطلاح روی کار می­ خوابد .

و ظاهرا ارتفاعی کم­تر از پشم و نخ از خود نشان می ­دهد .

و بعد از اتمام کار، فرش به صورت برجسته دیده می­ شود .

که به صورت گل ابریشم در فرش ­هایی مانند کاشان و تبریز استفاده می­ شود.

به غیر از نرمی و برجستگی کار، رنگ و لعابی که نخ ابریشمی به کار می­دهد .

بسیار زیبا و چشم نواز می­ باشد.

و علاوه بر برق و جلایی که به فرش می­ دهد، باعث می­ شود .

که رنگ متلونی از فرش در چشم بیننده به­ وجود بیاید.

اگر شما از طرف خواب فرش به آن نگاه بکنید یک طیف رنگی ملاحظه می­کنید .

که با رفتن به سمت دیگر فرش و نگاه به آن، رنگ دیگری از فرش در چشم شما پدیدار می­ گردد .

که این نکته نیز از جذابیت­ های منحصر به فرد فرش تمام ابریشمی خواهد بود.

فرش­های تمام ابریشم قم، تبریز و اصفهان از نمونه­ های بسیار زیبا و شاهکار فرش ایرانی می­ باشند.

 

کرک:

 کرک چیست؟

در اصطلاح امروزی به پرز فرش­هایی که با پشم خیلی خوب و مرغوب بافته می­شوند کرک می­گویند.

این مطلب خیلی صحیح نیست.

چرا که در اصل کرک به موی زیر دست شتر اتلاق می­شود که به ندرت می­توان آن­را تهیه کرد.

شاید برخی معتقد باشند که کرک به موهای نرمی گفته می­ شود .

که در حین شانه کردن بدن گوسفند، بز و یا شتر به دست می­ آید.

اگر این تعریف را نیز درست بدانیم میزان کرکی که به دست می­آید بسیار کم است .

و نمی­توان این حجم از فرش کرک را در کشور تولید کرد.

پس کرک چیست؟

 

در اصطلاح امروزی و بازاری فرش، به پشم گوسفند مرینوس که نژادی انگلیسی داشته .

و جنس بسیار مرغوبی دارد، کرک گفته می­ شود.

به علت جنس مرغوب و کم بودن این نوع پشم نسبت به پشم­های موجود، فرشی که با پرز کرک بافته می­ شود.

از کیفیتی بهتر، ظرافتی بیشتر و قیمتی بالاتر برخوردار است.

 

پشم:

نخ پشمی: نخ پشمی مرسوم­ترین و رایج­ترین نخ در صنعت فرش بوده است .

که امروزه هم بسیار کاربرد دارد.

از این نوع نخ که از ریسیدن پشم گوسفند به دست می ­آید.

در بافت فرش و تابلو فرش استفاده می­ شود.

امروزه بیشتر فرش­های عشایری و بختیاری از این نوع نخ تهیه می­شوند.

برخی از فرش­های عشایری که در کردستان و سنندج بافته می­ شوند ارگانیک هستند.

به این معنی که رنگ پشم آن­ها گیاهی بوده و پشم آن­ها دستریس می ­باشند .

که این فرش­ها از لحاظ سلامت و بهداشت بسیار سالم و طبیعی و سازگار با محیط زیست هستند.

عوامل گوناگونی در کیفیت پشم به دست آمده مانند:

نژاد گوسفند، سن گوسفند، زمان چیدن پشم و . . . تاثیرگذارند.

پشم گوسفندان ایرانی معمولا از ضخامت بالایی برخوردارند.

که به همین علت زبری و استحکام خیلی زیادی دارند .

و این خصوصیات برای تولید فرش بسیار مناسبند.

پشم گوسفندانی که در بهار چیده شده باشد با کیفیت­تر از پشم گوسفندانی است .

که در فصل پاییز چیده می­ شوند.

البته خود فصل بهار نیز به مناطق مختلف کشور بستگی دارد.

برای مثال بهار در استان فارس تقریبا از 20 اسفند آغاز می­شود .

ولی بهار کردستان از اردیبهشت ماه آغاز می­ گردد.

علاوه بر این موارد نوع چرای گوسفندان نیز در کیفیت پشم آن­ها تاثیر دارد.

پشم گوسفندانی که در کوهستان و مناطق معتدل چرا کرده باشند.

کیفیت بالاتری نسبت به پشم گوسفندانی که در مناطق مرطوب و دشت چرا می­کنند دارند.

پشم سفید گوسفند نسبت به سایر پشم­ ها، از رنگ پذیری بهتری برخوردار است.

البته که پشم سفید خالص به جز نژاد خاصی در سیستان نداریم.

بلکه رنگ اصلی پشم به رنگ زرد کم­رنگ یا نخودی می­ باشد.

از پشم برای بافت فرش به عنوان پرز و یا گوشت فرش استفاده می­شود .

ولی در برخی از نقاط ایران مانند عشایر و ایلیات از پشم به عنوان تار و پود فرش نیز استفاده می­ کنند.

پود را برای بهتر دیده شدن رنگ می­کنند که برای این کار پنبه بسیار مناسب است .

و رنگ را به خوبی به خود جذب می­کند و بعد از رنگرزی از جمع­شدگی محفوظ می­ ماند.

البته خود رنگ پودها بسته به رنگ اصلی فرش ممکن است متفاوت باشد .

و می­ توان به صورت سفارشی آن­ها را رنگ کرد.

ولی معمولا پودها را توسط ماده رنگی نیل، آبی، می­ کنند.

البته این رنگرزی به دلیل مقرون به صرفه بودن و آسان بودن است که توسط نیل انجام می ­شود.

در بحث نگه­داری و حفاظت از فرش­هایی که با نخ پنبه­ بافته می ­شوند.

این نکته لازم به ذکر است که رطوبت و قرار گرفتن فرش در فضای نمور باعث آسیب­ دیدگی و از بین رفتن پنبه می­ شود.