انواع طرح های فرش ایرانی

انواع طرح های فرش ایرانی

تنوع طرح در فرش ایرانی

تنوع طرح در فرش ایرانی

 

 

زیبایی که در نقش و طرح و رنگ فرش های ایرانی یافت می شود .

را می توان جزو والاترین هنر های این سرزمین دانست .

این هنر همواره تجلی گر فرهنگ این سرزمین در شهر ها و روستا ها و عشایر می باشد .

در هر کجای ایران با توجه به موقعیت جغرافیای آن منطقه با روش و شیوه ی خاص خودمی باشد.

و همچنینین با توجه به کاربرد و ویژگی های آن سعی در خلق فرش های زیبا دارند .

و این زیبایی با نقش و رنگ های خاص پدیدار می گردد .

این نقش ها و رنگ ها در هر کدام از مناطق دارای ویژگی خاص و بومی خود می باشد .

که این ویژگی ها باعث شناخت قالی ها از یکدیگر می شود .

انواع طرحهای قالی ایرانی به حدی می باشد .

که باعث محکم ترین و قوی ترین اعتبار هنر ایران گردیده است .

ما در این جا نام انواع فرش ها را همراه با توضیحات اجمالی بیان می کنیم .

به صورت کلی دسته بندی های مختلفی در قالی ایرانی برای نقش و طرح آن وجود دارد.

ما در این مقاله به بیان تعدادی از آن ها خواهیم پرداخت .

به طور کلی شرکت سهامی فرش ماشینی در ایران ، آن را به 18 دسته ی اصلی و تعداد بسیار زیادی دسته فرعی تقسیم نموده اند .

 

 

1- فرش طرح انبیه اسلامی و آثار باستانی

این طرح ها الهام گرفته از کاشی کاری ها و ساختمان ها و شکل های هندسی شده است .

به مرور زمان طراحان با دخل و تصرف در طرح اصلی باعث پدیدار شدن طرح های فرعی شدند .

باعث افزایش انواع طرح فرش ماشینی .

از معروف ترین این طرح می توان محرابی کوفی ، مقبره شیخ صفی ، مسجد کبود ، مسجد شیخ لطف الله.

مسجد شاه اصفهان ، طاق بستان ، سردر امام زاده محروق ، تخت جمشید و زیر خاکی را نام برد.

 

2- فرش طرح های شاه عباسی

تمامی طرح های شاه عباسی بر اساس گل شاه عباسی معروف در این طرح می باشد .

این گل با تلفیق بندهای ختائی و در بعضی مواقع با اسلیمی و نقش های مختلف فرش ارائه می گردد .

از انواع این طرح می توان به افشان شاه عباسی ، شاه عباسی شیخ صفی ، ترنج شاه عباسی.

شاه عباسی جانوری ، شاه عباسی درختی و غیره اشاره نمود .

 

3- فرش طرح سلیمی

این طرح از شاخه های دورانی که در میان برگ ها قرار می گیرند تشکیل شده است .

این طرح گل فرش انواع مختلفی دارد که معمولا در تعداد زیادی از قالب ها تکرار می شود .

اما در تعدادی از آن ها این طرح مسلط می باشد .

از معروف ترین این طرح می توان اسلیمی دهن اژدر را نام برد .

که در این نوع در انتهای هر شاخه دو بخش به صورت متقارن منشعب می شوند .

و فکین اژدها را نمایش می دهند و روی ساقه های آن جوانه‌هایی برای تزئین قرار داده شده است .

که نام این جوانه ها نیز اسلیم می باشد .

نام این طرح شاید از کلمه اسلیم آمده باشد که به معنی جوانه است.

و یا ممکن است از لغت مصغر اسلامی باشد .

زیرا در هنر های اسلامی این طرح بسیار مورد استفاده قرار گرفته است .

این طرح هم مانند طرح های دیگر به علت دخل و تصرف دارای طرح های فرعی می باشد .

که عبارتند از : اسلیمی شکسته ، اسلیمی لچک ترنج ، اسلیمی بندی و غیره .

 

4- فرش‌های طرح افشان

این طرح دارای نگاره ها و بند های پیوسته ای می باشد و به نظر می رسد.

هنگامی که نقاش شروع به کشیدن این طرح کرده است .

قلم خود را از روی کاغذ بر نداشته تا پایان آن و بین قسمت های مختلف آن یک ارتباط مداوم وجود دارد .

همانطور که از نام این طرح پیداست تمام برگ و گل ها و بندهای آن در تمام فرش پراکنده می باشند .

طراحی این قالی به گونه ای می باشد که هیچ کدام از برگ و گل های آن قرینه نمی باشند .

این طرح دارای نقوش مختلفی از قبیل افشان حیوان دار ، افشان ختایی ، افشان دسته گلی ، افشان ترنجی و غیره می باشد .

 

5- فرش‌ طرح بته‌ای

این طرح برگرفته از درخت سرو می باشد .

در فرش ایران بته های به نام بته جقه شهرت یافته است که به شکل بته های سر کج می باشند.

این بوته ها در اندازه و اشکال مختلف در این طرح دیده می شوند .

بته ترمه ، بته شاخ گوزن ، بته لچک ترنج ، هشت گل ، بته قلمکار اصفهان ، بته جقه ، بته خرقه ای ، بته شاخ گوزن ، بته کردستانی ، بته سنندج ، بته بادامی و غیره از انواع این طرح می باشند .

 

6-  فرش طرح اقتباسی

بیشتر طرح های که در این گروه می باشند .

شباهت زیادی به فرش های که در مناطق مرزی کشورمان و کشور های همسایه و در بعضی موارد سایر کشور ها دارد .

علت نام گذاری آن به این نام اقتباسی نیز همین می باشد معروفترین آن نیز کوبلنی و قفقازی می باشد .

 

7- فرش طرح بندی یا واگیره ای

این طرح این گونه می باشد که یک قطعه ی کوچک از آن درکل فرش هم از جهت عمودی و هم از جهت افقی تکرار می شود .

به دلیل این که این قطعه ها زمانی که تکرار می شوند به هم می پیوندند بند بندی نامیده می شود .

از نام های فرعی این طرح می توان به بندی دسته گلی ، بندی اسلیمی ، بندی خاتم شیرازی .

بندی پبچک ، بندی گوزن حیوان ، بندی شکسته ، بندی خوشه انگوری ، بندی کتیبه ای ، بندی مجلسی .

بندی مستوفی ، بندی بختیاری ، بندی مینا خانی یا ورامین ، بندی ملانصرالدینی ، بندی سروی اشاره نمود .

 

8-  فرش طرح درختی

با وجود اینکه در تمامی طرح های فرش از شاخ و برگ استفاده شده است .

ولی در این طرح تلاش شده است که تشابه زیای با طبیعت داشته باشد .

درختی گلدانی ، درختی جانوری ، درختی سروی ، درختی سبزی کار با آب نما و درختی ترنج دار از معروفترین های این طرح می باشند .

 

9-  فرش طرح بخارا یا ترکمن

این طرح از نظر شکستگی خطوط و شکل هندسی در سطح طرح های مردم کوچ نشین و ایلی می باشد.

که بصورت ذهنی بافته می شوند و از روی نقشه نمی باشد .

که شامل ترکمنی قاشقی ، ترکمنی قاب یمونی ، ترکمنی خورجینی ، ترکمنی شانه ای.

ترکمنی چهار قاب ، ترکمنی غزال ، ترکمنی آخال و ترکمنی چشم آهو می باشد .

 

10- فرش طرح شکارگاهی

این طرح از نمایش صحنه شکار و شکارگاه به وجود آمده است .

به صورتی که در جاهای مختلفی از آن یک سوار کار با یک تیر و کمان در حال شکار آهو می باشد .

از گروه های فرعی این طرح می توان به شکارگاه سراسری ، شکارگاه درختی .

شکارگاه لچک ترنج ، شکارگاه ترنج دار و شکارگاه قابی اشاره نمود .

 

11- فرش طرح خشتی

بوم فرش در این طرح به قاب یا قسمت های مختلف تقسیم شده است که در آن ها نظمی وجود ندارد .

درون هر کدام از این قاب ها با برگ و گل های مختلف تزیین می شود .

از انواع آن می توان به خشتی ستونی ، خشتی اسلیمی ، خشتی قرآنی اشاره نمود.

 

12- فرش طرح گل فرنگ

این طرح بر اساس گل های طبیعی طراحی می شود .

به ویژه از گل رز در این طرح استفاده شده با رنگ های روشن مانند سرخ و آبی و زرد .

انواع طرح های آن عبارتند از گل فرنگ گل و بلبل ، افشان گل فرنگ ، گل فرنگ بیجار ، ترنج گل فرنگ و گل فرنگ دسته گلی و غیره .

 

13- فرش طرح گلدانی

در این طرح اغلب گلدان با اندازه های مختلف وجود دارد .

که در بعضی از موارد یک گلدان پر از گل کل فرش را فرا میگیرد .

بعضی وقت ها تعدادی گلدان کوچک که بصورت متقارن می باشند .

در اطراف بوم و یا دنبال هم بوم را می گیرند .

که انواع آن شامل گلدانی یک طرفه ، گلدانی ختائی ، گلدانی لچک ترنج ، گلدانی دو طرفه.

گلدانی تکراری ، گلدانی محرابی ، گلدانی سراسری و گلدانی گل و بلبل می باشد .

 

14- فرش طرح محرابی

طرح این فرش محراب می باشد .

که همان مکانی می باشد که در مساجد و جود دارد و جایگاه نمازگزار یا امام جماعت می باشد .

در این طرح محراب را به وسیله ی گلدان ، قندیل و در بعضی موارد درختچه ها ی کوچک تزئین می شود .

و در دو طرف محرب ستون های بزرگی قرار دارند که سقف محراب را نشان می دهند .

انواع آن عبارتند از محرابی درختی، محرابی قندیلی ، محرابی گلدانی .

 

15- فرش طرح ماهی درهم

این طرح از رایج ترین و قدیمی ترین فرش ها می باشد .

این طرح که به صورت واگیره است و این واگیره در طول و عرض تکرار می شود .

در آن یک حوض نیز وجود داراد که به شکل لوزی با چهار برگی که در اطراف آن ماهی قرار گرفته است می باشد .

این طرح در جاهای مختلف ایران دارای نام های متفاوتی می باشد .

مانند ماهی فراهان ، ریز ماهی ، ماهی هراتی ، ماهی کردستان و ماهی زنبوری .

 

16- فرش طرح محرمات

به طرحی گفته می شود که قطع های از یک نقشه در طول فرش تکرار می شود .

و عرض آن در بوم به تعدادی ردیف تقسیم می شود .

هر کدام از این ردیف ها دارای طرح و رنگ مشخصی می باشند.

که از ابتدا تا انتهای آن ادامه داده شده اند و به صورت راه راه می باشند .

در بعضی از نقاط ایران این طرح را قلمدانی نام گذاری نموده اند .

گروه های فرعی این طرح شامل بته با زمینه ی الوان ، قلمدانی سراسری و گل ریز با زمینه ی یک رنگ می باشد .

 

17- فرش طرح هندسی

این طرح شامل اشکال هندسی مختلف می باشد .

خطوطی که در این طرح بکار رفته زاویه دار می باشند و به صورت قوسی و دورانی نمی باشد .

از انواع آن می توان به هندسی جوشقانی ، هندسی بندی قابی ، هندسی خاتم شیرازی .

هندسی ترنجدار ، هندسی موزاییک ، هندسی محرمات ، هندسی خطائی ، هندسی لچک ترنج و هندسی کف ساده اشاره کرد .

 

18- فرش طرح تلفیقی

علاوه بر طرح هایی که گفته شد و هر کدام دارای نامی مشخص بودند .

همچنین دارای تاریخچه ای بودند اما در طول زمان طرح های به وجود آمد.

که از تلفیق و ترکیب چند طرح با هم بودند .

گروه های فرعی این طرح عبارت است .

از تلفیقی بندی ، تلفیقی قاب فابی ، تلفیقی لچک ترنج ، تلفیقی لچک ترنج سبزی کار کف ساده.

شاحه پیچ ترنجدار ، تلفیقی دور نما ، سلسله ای ترنج دار ، تلفیقی لچک ترنج کف ساده .

تلفیقی ترنجدار ،گلدانی بند سلیمی ، تلفیقی ترنجی کف ساده ، تلفیقی ترنجی دسته گل ، تلفیقی لچک ترنج و تلفیقی سبزی کار .

 

در پایان هر کدام از این طرح های که گفته شد هم در فرش ماشینی و هم در دستبافت وجود دارد .

که این خود بیانگر این می باشد که تفاوتی بین فرش دستباف و ماشینی نمی باشد .

اما ما در این جا هم از طرح های ماشینی و هم از طرح های دستباف نام بردیم .

ولی نمی توان این موضوع را نیز نادیده بگیریم .

که فرش های دستباف با آن نقشه ها و طرح های اصیل و همچنین استفاده از رنگ و الیاف طبیعی خود گنجینه ای است.

که در هیچ کجای دنیا پیدا نمی شود .